16 września 2025 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Siemiatyczach odbyło się spotkanie podsumowujące projekt „Historia na kaflach spisana” oraz wernisaż prac jego uczestników. Inicjatywa realizowana była od 10 stycznia do 30 września 2025 r. dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce w wysokości 10 900 zł. Projekt stał się wyjątkową okazją do przywołania pamięci o dawnych żydowskich mieszkańcach Siemiatycz i utrwalenia lokalnego dziedzictwa w nowatorskiej, artystycznej formie.

W wydarzeniu uczestniczyli m.in. Zastępca Burmistrza Miasta Siemiatycze Henryk Tomasz Czmut, przedstawiciele instytucji kultury i oświaty, lokalnych mediów oraz mieszkańcy miasta.

Cele i działania projektu

„Historia na kaflach spisana” powstała z potrzeby ocalenia wspomnień, dokumentów i obrazów związanych z wielowiekową obecnością społeczności żydowskiej w Siemiatyczach. Przez dziewięć miesięcy prowadzono działania edukacyjne, artystyczne i dokumentacyjne:

• zbieranie zdjęć, dokumentów i pamiątek od mieszkańców,
• promocję projektu w lokalnych mediach i internecie,
• warsztaty fotograficzne.

Uczestnicy warsztatów uczyli się techniki przenoszenia fotografii analogowych na ceramiczne kafle. Temat zdjęć stanowiły budynki – świadkowie dawnej gminy żydowskiej, m.in. szkoła talmudyczna, synagoga czy brama cmentarna. Prace powstały na kaflach przekazanych przez właściciela lokalnej kaflarni.

Projekt wzbogaciły także:

• koncert muzyki żydowskiej,
• spotkania autorskie i wykłady,
• degustacja tradycyjnych potraw m.in. czulentu, lekach, hamantaszy i słonej chałki.

Rezultaty projektu

• Warsztaty fotograficzne – 8 spotkań, w trakcie których uczestnicy poznali tajniki fotografii analogowej i technikę przenoszenia zdjęć na kafle.
• Wystawy i ekspozycje – 2 wystawy upamiętniające dawnych mieszkańców wyznania mojżeszowego.
• Spotkania z mieszkańcami – wykłady i rozmowy przybliżające kulturę i codzienność społeczności żydowskiej w regionie.
• Koncert i kuchnia żydowska – wydarzenia, które pozwoliły doświadczyć historii wszystkimi zmysłami.

Projekt objął ok. 250 uczestników w różnym wieku. Oprócz materialnych efektów, takich jak fotografie na kaflach czy zarchiwizowane dokumenty, pozostawił także cenny, niematerialny ślad:

• uświadomienie zmian, jakie zaszły w mieście po wojnie,
• przywołanie bogactwa dawnych zwyczajów,
• utrwalenie pamięci o społeczności żydowskiej, której ślady pozostaną w zbiorach biblioteki i będą prezentowane w ramach „wędrującej ekspozycji”.

Podsumowanie

„Historia na kaflach spisana” pokazała, że pamięć o lokalnym dziedzictwie można pielęgnować w sposób nowoczesny, angażujący i twórczy. Dzięki wspólnym wysiłkom mieszkańców, partnerów i specjalistów udało się stworzyć trwały zapis przeszłości – zarówno w formie cyfrowej, jak i artystycznej.

Źródło, zdjęcia: Miejska Biblioteka Publiczna w Siemiatyczach